Amerika Birleşik Devletleri’nin Minneapolis kentinde, Afro-Amerikalı vatandaş George Floyd’un polis cinayetine kurban gitmesi sonucunda başlayan olaylarda, sosyal medya aracılığıyla protestolara dair pek çok bilgi ve içerik önümüze düştü. Protestocuların kameralarına yakalanan pek çok olayın yanında, bu tarz toplumsal hareketlerde çoğu zaman rastladığımız bir soruyu, dolaşıma giren bir video sayesinde tekrar sormuş olduk.
Batman/Bruce Wayne gerçek olsaydı, sınıf düzeninin bir parçası olarak bu tip toplumsal olaylar karşısında nasıl bir tutum sergilerdi? Bu konuda Bruce Wayne/Batman’in takınacağı tavra dair kesin bir sonucuna varmak zor olsa da alabileceği konumu tahmin etmek adına karakterin 80 yıllık politik ve sosyo-ekonomik reflekslerine göz atabiliriz.
Düzenin Elçisi
Batman’i diğer kurgu karakterlerden ayıran en önemli nokta, süper güçleri olmayan bir insan oluşu. Bruce Wayne sahip olduğu ekonomik gücün dışında, diğer kahramanların yanında oldukça sıradan.
Köklü Wayne ailesinin bir ferdi olan Bruce, ebeveynlerinin öldürülmesi sonucu kendisine kalan imparatorluğun sahibi oluyor. Çocuk yaşta yaşadığı travma sonrasında, Gotham’ı suçtan arındırma görevini üstlenerek Batman fikrini geliştiren Wayne, yıllar içerisinde bu alternatif kimliğin felsefesini oluşturuyor ve ikonik bir kahraman haline geliyor. Batman bu savaşı için öldürmeme kuralıyla şiddet aygıtını kullanarak, Gotham’ın kriminal yapılanmalarına karşı mücadele vermeyi seçiyor. Bu mücadelesini en etkili şekilde verebilmek adına da ailesinin varlığını ve ekonomik gücünü kullanıyor. Gotham sokakları suç ve yoksulluk ile doluyken, temel operasyonlarının kalbi Gotham olan Wayne Enterprises’ın sarsılmaz ekonomik duruşu ise, dönem dönem şirketin bu durumdan beslenen bir yapı olduğu gerçeğini hatırlatıyor.
Benzer soru işaretlerinin gölgesinde, Gotham’ın yozlaşmış siyasi aktörleriyle de mücadele eden Batman, politik duruşuyla alakalı oldukça güçlü ipuçları veriyor. Batman’i hakim sınıf içerisinde, kendi idealine göre ‘çürük elma’ statüsündeki hedeflere karşı mücadele ederken görüşümüzün yanı sıra, Wayne olarak bir yandan Gotham şehrindeki sosyo-ekonomik çöküşü iyileştirmeye yönelik adımlar atıyor. Polis departmanı ve hukuk yapısının yozlaşmışlığına rağmen ortak çalışma konusunda direnen Batman’in ilke yapısını da tahlil ettiğimizde, eşitlik ve adalet boyutunda toplumcu hedefler doğrultusunda hareket ettiği açık.
Batman düzenin tüm yanlışlarına rağmen sistemi kaldırmak için değil, kendi ilkelerine göre yeniden tesis etmek için mücadele ediyor. Bu amacın öne çıkan toplumsal nedenlerin okuyucuya yoğun geçen duygusu kadar, bireysel hırsları da var. Gotham’da modern yapıyı inşa eden Wayne Ailesi’nin bizzat kendisi ve düzenin bütün olarak yıkılması veya değişmesi, doğrudan Gotham’ın kolektif ihtiyaçlarından beslenen Wayne şirketlerinin erimeye başlaması, Batman’in suçla savaşacak finans kaynağının zarar görmesi ve sonuç olarak Bruce Wayne’in hayatına amaç katan bu benliğin, bir anlamda ölmesi demek.
Batman: Year One – Frank Miller, David Mazzucchelli
Kapitalist Batman
Bu noktada bir kahraman ve idol olan Batman’in rolü kapitalizmin ezici bir figürü yerine, Slavoj Žižek’in betimlediği şekilde ‘iyi kapitalist’ olmak. Sarsılmaz adalet anlayışıyla ailesinin zenginliğini suçla mücadelesinde kullanan Bruce Wayne, finans kaynağını halk yararına harcamaya özen göstermekte, hayır işleri yapmakta ve gelirinin bir kısmını vakfetmektedir. Ama bu ne kadar yeterli?
Toplumun yoksul geniş kesiminin yanı başında zenginleşmeye devam eden Bruce Wayne’in yaptığı hayır işlerinin, problemin kaynağının çözümüne yönelik yetersizliğinden dem vuruyor olsam da, bunu bir vicdan mastürbasyonu şeklinde gerçekleştirdiğini söylemek biraz haksızlık olacaktır. Bruce Wayne gerçekten iyi niyeti ve bu yöndeki kararlı tavrıyla yardım etme eğiliminde. Hayatının geri kalanını oldukça rahat bir şekilde geçirmek yerine, ekonomik ve fiziksel gücüyle yaşanan adaletsizliğe tüm kararlılığı ve 80 yıllık geçmişinde defalarca yüzleştiği benliğiyle, Batman personası altında kahramanlık sergilerken bu mücadelesinde yine sistemin kendisinden besleniyor oluşu, Gotham için sonsuz bir döngü ve karakterin bir anlamda yaşam kaynağı. İşin değişmeyen bir döngü haline geldiği ortamda, Batman’in toplumun gözlerini çevirdiği resmi otoriteye olan saygısını incelemenin karakteri anlama konusunda bize yardımcı olacağına inanıyorum.
Batman’in otoriter kimliğini en net gördüğümüz hikayelerden birisi Kingdom Come. Batman düzeni sağlamak için Gotham halkını sürekli gözetliyor ve fiziksel olarak Batman olmaya devam edemeyeceği ortamda, her türlü teknolojiyi kullanarak toplumu kontrolü altında tutmaya çalışıyor. Düzen ve refah adına giriştiği mücadelede, kontrol ve baskının sınırlarını zorlama potansiyeli taşıyan Batman’in karşısına tam da bu noktada, Batman mitinin en önemli diğer yüzü çıkıyor.
Batman #251 – Dennis O’Neal, Neal Adams
Batman’in düzene dair temsil ettiği her şeyin anti-tezi olarak sahneye çıkan Joker karakteri, düzenin tamiri ile yeniden temininin sağlanabileceğini savunan Batman’in aksine yaşanılan döngüyü kırmanın tek yolunun sistemin ortadan kaldırılması olduğuna inanıyor. Bu noktada, tamamen zıt durumda olan bu iki karakterin on yıllardır süre gelen mücadelesi basit bir perspektiften çıkıp kompleks bir hal kazanarak, bize çizgi romanlardaki en etkileyici ikiliği sunuyor. Bu bilinçle, Joker’ın düşünce yapısını inceleyerek Batman’in politik duruşunu kafamızda biraz daha netleştirebileceğimize inanıyorum. Düzeni yıkmak isteyen, düzene ve getirdiklerine isyan eden ve bu uğurda yakıp yıkan Joker’ın her daim karşısında duran Kara Şövalye, düzenin tamamen yıkılmasını değil, iyileştirilmesinin çözüm olduğuna dair inancın güçlü bir örneği olarak hayatlarımızda.
Tüm bu tahlillerden hareketle, yüzyıllardır sistematik ırkçılığa ve şiddete maruz kalan, sistemin getirdiklerine isyan ederek şiddete başvurmaktan çekinmeyen toplulukların ayağa kalktığı bir ortamda Batman’in, düzenin sessiz bekçisi olarak nerede konumlanacağını kestirmek çok güç değil.
Comments