Eski çizgi roman kapaklarına şöyle bir göz attıysanız, belki fark etmişsinizdir. Kapakların köşesinde siyah-beyaz bir logo bulunur: “Approved by the Comics Code Authority”. Bir dönem neredeyse her çizgi romanda bulunan bu amblem, sektörde ifade özgürlüğünü kısıtlayan en kapsamlı uygulamalardan.
Her şey 1954 yılında psikiyatrist Fredric Wertham‘ın çizgi roman sektörünü hedef alan “Seduction of Innocent” adlı kitabı ile başlıyor. Wertham, çizgi romanlar içerisinde bulunan şiddetin, söylemlerin ve cinselliğin toplumda kötü etkiler yarattığını ve özellikle Amerikan gençliğindeki suç artışına neden olduğunu savundu. Bunun üzerine yapılan araştırmalar, bahsedilen suçları işleyen gençlerin çizgi roman okuyucusu olmadığını ortaya koysa da Fredric Wertham’ın kaleme aldığı kitap, Soğuk Savaş dönemi Amerikan halkının üzerinde büyük etkiler yarattı.
Sosyo-politik buhranlar yaşayan Amerikan toplumu, nefretini yaratıcılığın en popüler alanı çizgi romanlara yöneltti. Tartışmalar Amerikan senatosuna taşındı. Korku ve polisiye çizgi romanlar ile tanınan Entertainment Comics, hedef tahtasına kondu. Yayınevinin patronu William M. Gaines, çeşitli duruşmalara çıktı. Hükümetin geniş çaplı sansürüne karşı harekete geçen yayınevleri kendi denetim ve oto-sansür mekanizmalarını kurdu.
Gümüş Çağ: Sansür Farklı Çözümleri Doğurdu
Bir sonraki sene faaliyetlerine başlayan CCA ile birlikte çizgi roman sektöründe ‘Altın Çağ’ dönemi yerini ‘Gümüş Çağı’na bıraktı. Bu süre zarfında sanatçıların kreatif alanları ve eser çeşitliliği zarar gördü.
CCA, belirlenen kurallar kapsamında çizgi romanlarda şiddet temasına sınırlamalar getirdi. Anlatılması serbest olan janralara ait hikayelerde daima ‘iyilerin’ kazanması, devlet otoritesini zedeleyecek söylemlerin kısıtlanması ve çeşitli kelimelerin sansürlenmesi gibi katı kurallar uygulamaya kondu, LGBTQ karakterler hikayelerde kendilerine yer bulamadı.
Düzenlemeye uymak tam anlamıyla zorunlu olmasa da çizgi roman dükkanları, üzerinde CCA mührü bulunmayan eserleri satmayı reddederken, markalar da bu çizgi romanlara reklam vermekten kaçındı. Bu noktadan itibaren yayınevleri ya bu kurallara uymak zorunda kalıyor ya da çareyi ‘gray market’ pazarına girmekte buluyordu. Ana akımdan kopan bazı yayınevleri farkı ortaya koymak adına eserlerin isimlerini ‘comix’ olarak değiştirdi. Buradaki ‘x’, X-Rated yaş derecesinden geliyor.
CCA, yıllar boyu çizgi roman sektöründe katı kısıtlamalara devam ediyordu ki büyük gücün büyük sorumluluklar getirdiğine inanan bir sanatçı baş kaldırışın ilk sinyallerini vermeye başladı. 1971 yılında Birleşmiş Milletler Sağlık Bakanlığı, Stan Lee’den uyuşturu kullanımının zararlarına değinen bir ‘Amazing Spider-Man’ çizgi romanı kaleme almasını talep etti. Lee, istek üzerine 3 adet “Amazing Spider-Man” sayısı (#96-#98) yazsa da CCA, uyuşturucu tasfirinin dahi bulunmasının zararlı olacağı gerekçesiyle onay vermedi. Stan Lee ise bu sayıları yayımlamakta kararlıydı ve dönemin Marvel editörü Martin Goodman’i bu sayıları CCA onayı olmadan yayınlaması için ikna etti. Bu itaatsizliği toplumun desteğini alan Frank Miller, Alan Moore ve John Wagner gibi sektörün önemli isimlerin sert eleştirileri takip etti.
Bu olay ile birlikte CCA, çeyrek asır önce belirlenen kuralları gözden geçirmek zorunda kaldı. Revize edilen uygulamalar sonrası, özellikle 80’li yıllardan itibaren yayınevleri ve sanatçılara daha özgür kreatif alanlar sunuldu ve korku, polisiye ve romantizm eserleri yeniden ana akımda üretilmeye başlandı. CCA’nin azalan kontrol gücü sonucu birçok yayınevi kendi çizgi roman mağazasını kurdu, DC Comics ve Marvel, CCA mührü olmadan düzenli yayınlara başladı ve 90’lı yıllara kadar kurallar sürekli revize edilerek kısıtlamalar azaltıldı.
2000’lere geldiğimizde reklam verenler kararlarını bu mühre göre almıyordu. 2001’de CCA, Marvel Comics’in X-Force serisinin çeşitli sayılarına onay vermedi ve içeriğin değiştirilmesini istedi. Bu talebe karşılık olarak Marvel, sektörde etkinliği azalan kurum ile olan bağlarını kopardı ve kendi yaş derecelendirme sistemini oluşturdu. Bu bağımsızlık kararını Image, Bongo, 2011 yılında ise DC Comics izledi.
Sanatın ve sanatçının gelişimini, ifade özgürlüğünü sekteye uğratacak sansür uygulamalarının son bulması dileğiyle.
Kaynak: The Nationalist, NY Daily & CBR
Comments